Twee van mijn interesses hebben ook een gezamelijke geschiedenis; (bemande) ruimtevaart en zendamateur. Op 28 november 1983 (2 weken geleden al 40 jaar terug) is het ruimteveer Columbia voor missie STS-9 gelanceerd vanaf Kennedy Space Center.
Het bijzondere hiervan was niet zozeer dat de Columbia toen voor de zesde keer gelanceerd werd, maar dat er een gelicenceerde radio amateur mee vloog, namelijk Owen Gariott (W5LFL) Voor Owen was dit niet zijn eerste ruimtevlucht, hij ging in 1973 al mee met Skylab 3 (een Saturnus 1B raket), de 2e bemande vlucht naar het Amerikaanse ruimtestation Skylab.Tijdens zijn 2e en laatste ruimtevlucht maakte hij tijdens zijn vrije tijd aan boord van de Columbia verbindingen op 2 meter (145MHz) met andere radio amateurs op aarde. Één van de verbindingen die toen gemaakt is was met mijn vader (PD0NZR). Dit 'experiment' was dus eigenlijk de aanloop naar SAREX, Shuttle Amateur Radio Experiment.
Tijdens de vlucht van Wubbo Ockels (aan boord van Challenger, STS-61a in oktover/november 1985) had Wubbo ook een eigen call-sign, n.l. PE1LFO. Voor zover ik weet is tijdens deze vlucht geen gebruik gemaakt van amateur radio. Zo weet ik dat er in ieder geval één shuttle vlucht is geweest waarbij alle astronauten gelicenceerde zendamateurs waren (STS-37).
Is vanaf november 1983 pas interessse voor radio contacten met/via ruimtevaartuigen? Nee, in december 1962 ging er al een satelliet mee als 'lifter' de ruimte in, OSCAR-1. Een lifter moet je hier zien als ballast bij een lancering van een raket met een andere nuttige lading. Deze OSCAR-1 bleef helaas maar 22 dagen werken en verbrandde ongeveer 6 weken na de lancering in de dampkring.
Vanuit de amateurwereld is er dus ook altijd wel interesse in de ruimtevaart geweest.
Terug naar SAREX in de jaren '80: In 1999 was de laatste shuttle vlucht waabij SAREX mee heeft gevlogen, hierna kwam ARISS - Amateur Radio on the International Space Station omdat in 1998 de bouw van het ISS is begonnen met de lancering van de eerste module.
In deze tussentijd heeft er kort aan boord van het MIR ruimtestation ook een vergelijkbaar project gelopen: MIREX, dit project is in 1990 van de grond gekomen (letterlijk en figuurlijk).
MIREX had naast de mogelijkheid van spraak verbindingen tussen een cosmonaut en radio amateurs op de grond ook 1200baud packet radio, de voorloper van ARISS met het APRS protocol dus.
Ik heb toen samen met René enkele keren een packet-frames van MIR mogen ontvangen. Voor zover mijn herinneringen me nog goed gezind zijn hebben we toen geen packet-radio contact kunnen leggen met MIR.
Veel later was ARISS (dus aan boort van het ISS) actief met apparatuur in de Russische module ZARYA dat primair met packet/APRS werkte.
Met ARISS is het me wel gelukt om eens kort te kijken in de packet-BBS ('berichten muur') aan boord van het ISS. Helaas heb ik niet echt lang de tijd om uitgebreid te kijken naar berichten in die BBS omdat het ISS slechts maximaal 10 minuten in 'beeld' is. Ook omdat je maar beperkt kunt kijken in zo'n BBS en te weinig tijd hebt om ook een berciht achter te laten.
Ook kunnen astronauten aan boord van het ISS zelf de microfoon eens pakken om wat radio-contacten te leggen met de aardlingen (zie QSO met astronauten) en soms zijn er gelegenheden waarbij er plaatjes worden uitgezonden (SSTV) vanuit het ISS. Met APRS heb ik al enige successen geboekt: APRS via het ISS.
Tegenwoordig zijn er meerdere mogelijkheden om iets met/via het ISS te doen, 'FM-voice' (145.800MHz, met -600kHz shift), of 'FM repeater' (145.990MHz 'omhoog' en 437.800MHz 'omlaag', met 67Hz subtoon), APRS op 145.825MHz (simplex) en meer. (een uitgebreider lijstje is hier te vinden: ISS frequenties)
De vooruitzichten van ISS zijn dat het aan het eind van haar levensduur (zo rond het jaar 2030) neer zal storten in de Grote Oceaan, een locatie 'Point Nemo' genoemd. Wat er na het ISS op amateurradio gebied gaat gebeuren is niet bekend. Wellicht gaat er ook apparatuur mee met toekomstige Artemis missies naar de maan.
Wie weet; even kletsen met een astronaut dat op de maan staat? Technisch heel goed mogelijk, nu al....